Cerkiew w Szczawnem

Cerkiew greckokatolicka (teraz prawosławna) w Szczawnem  pw. Zaśnięcia Bogurodzicy została wybudowana na wzgórzu nieopodal drogi w latach 1888-1889 przez cieślę Hojsana z Płonnej.

Przed wejściem do cerkwi znajduje się kamienny głaz z wyrytym napisem: "1889" potwierdzający rok budowy (według przekazów mieszkańców, ten sam głaz leżał przed poprzednią cerkwią i z drugiej jego strony podobno jest data budowy poprzedniej cerkwi).

 

 

Cerkiew przetrwała II wojnę światową, jednak po wysiedleniu mieszkańców była nieużywana i niszczała. Pracownicy pobliskiego PGR wypasali na cmentarzu bydło. W 1962 r. powstała jednak w Szczawnem filia parafii prasosławnej w Morochowie. Po przejęciu cerkwi rozpoczęto prace remontowe zmierzające do ratowania świątyni. Najpierw wyremontowano dach i wymieniono przeciekającą blachę.

 

 

Obiekt reprezentuje typ północno-wschodni cerkwi łemkowskiej. Jest to świątynia drewniana, orientowana, trójdzielna, z niewielkim przedsionkiem od zachodu. Przezbiterium zamknięte wielobocznie, z zakrystią od południa, nawa szersza, nad przedsionkiem i zachodnią częścią babińca. posadowiona słupowa wieża o pionowych ścianach. Cerkiew osadzona na kamiennej podmurówce, szalowana pionowo deskami. Okna prostokątne, zamknięte łukiem odcinkowym, w nawie potrójne.

 

 

Polichromię figuralną wykonali w 1925 r. artyści: Paweł Zaporożski, Borys Palin Pejła, Mikołaj  Prasnycki, Jurko Krycha i Semen Ostapczuk z kijowskiego Towarzystwo "Widrodżenia". Ich nazwiska widnieją na ścianie północnej przedsionka,

Ikonostas pochodzi z czasów budowy cerkwi. Cerkiew kilkakrotnie w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych była okradana. Skradziono wyposażenie ołtarza, krzyże mosiężne, ikony ze ścian, chorągwie, mosiężny żyrandol. Niektóre przedmioty kultu odnaleziono. Na części ikon namiestnych widać ślady po próbach kradzieży (na ikonie namiestnej św. Mikołaja oraz na ikonie przedstawiającej Ostanią Wieczerzę).
Na osi cerkwi (od strony zachodniej), wybudowano w 1889 roku drewnianą, oszalowaną dzwonnicę o konstrukcji słupowej, przykrytą dachem namiotowym.

 

 

 

Obok ściany przedsionka cerkwi zobaczyć można nagrobki: Honoraty Lewickiej (1830-1882), która była żoną tutejszego proboszcza Ilji Lewickiego pełniącego swoją posługę w latach 1849-1895 i  Sergieja Kałużniackiego (1891 - 1894).

 

W pobliżu cmentarza przycerkiewnego leży cmentarz parafialny z kilkoma zabytkowymi nagrobkami odnowionymi w 2003 roku staraniem grupy kamieniarzy "Magurycz" we współpracy z Parafią Prawosławną w Szczawnem. Za dzwonnicą znajduje się czynny cmentarz, a za nim pochodzący z okresu I wojny światowej cmentarz żołnierski bez nagrobków.

 

 

 

Tuż przed wejściem do cerkwi stoi poświęcony w 2009 r. kamienny cokół z płytą, na której wyryte są nazwiska mieszkańców Szczawnego mieszkających tutaj do 1945 roku.

 

 

Źródło:

1.Magdalena i Artur Michniewscy, Marta Duda-Gryc; "Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja. Przewodnik" . Oficyna Wydawnicza REWAS. Pruszków 2011.

2.http://www.twojebieszczady.pl/st_cerkwie/cerkiew_szczawne.php

3.http://www.beskid-niski.pl/index.php?pos=/obiekty&ID=418