Zielnik. Tojad

Tojad (Aconitum L.) – rodzaj  roślin z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae Juss.). Bywa nazywany mordownikiem (z racji trujących własności). Liczy 100-300 gatunków (wg różnych źródeł), zamieszkujących półkulę północną. Gatunkiem typowym jest Aconitum napellus.

Gatunki flory Polski

• tojad Berdaua (Aconitum ×berdaui Zapał.)
• tojad czarnohorski (Aconitum ×czarnohorense (Zapał.) Mitka)
• tojad dzióbaty, t. pstry, t. smukły (Aconitum variegatum L.
• tojad Fischera (Aconitum carmichaelii Debeaux) – gatunek uprawiany
• tojad Gayera (Aconitum ×gayeri Starmũhl
• tojad karłowaty (Aconitum ×nanum (Baumg.) Simonk.)
• tojad kosmatoowockowy (Aconitum ×hebegynum DC.)
• tojad lisi (Aconitum lycoctonum L. Emend. Koelle)
• tojad mocny (Aconitum firmum Rchb.)
• tojad mołdawski (Aconitum moldavicum Hacq.)
• tojad niski (Aconitum bucovinense Zapał.)
• tojad ogrodowy (Aconitum ×cammarum L. Emend. Fr.) – gatunek uprawiany
• tojad Pawłowskiego (Aconitum ×pawlowskii Mitka & Starmũhl.
• tojad sudecki (Aconitum plicatum Kőhler ex Rchb.
• tojad wiechowaty (Aconitum degenii Gáyer)
• tojad wschodniokarpacki (Aconitum lasiocarpum (Rchb.) Gáyer
• tojad wyniosły (Aconitum ×exaltatum Bernh. Ex Rchb.)

Tojad mocny (Aconitum firmum Rchb.) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych. Występuje w strefie klimatu umiarkowanego Europy i Azji. W Polsce występuje w Sudetach i Karpatach: w Tatrach, na Gubałówce, na Babiej Górze i w Paśmie Policy, na Pilsku, i na Baraniej Górze. Zdziczały  występuje  również na niżu. Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Ma właściwości  lecznicze:  surowcem zielarskim jest bulwiasty korzeń. Zawiera m.in. alkaloidy – akonityna, benzoakonityna, neopelina, akonina, napelina, hypoakonityna, skrobia, cukry.

Łodyga naga, wzniesiona i zwykle nierozgałęziająca się. Jest gruba, sztywna, naga i pusta w środku. Osiąga wysokość do 150 cm. Ulistnienie skrętoległe. Liście duże, dłoniaste, głęboko podzielone na kilka odcinków, 5-7 sieczne, głęboko ząbkowane. Kwiatostan znajdujący się na górnej części łodygi składa się z grona lub kilku gron o fioletowo-granatowej barwie. Kwiaty grzbieciste, o opadającym okwiecie, do 5 cm długości i do 2 cm szerokości. Górna część okwiatu hełmowata, zawiera wewnątrz dwa miodniki na długich trzonkach. Miodniki pochodzą z przekształconych płatków korony. Mieszczą się one w nieco tylko zgiętej ostrodze. Cały natomiast barwny kwiat, na który składają się 4 płatki i hełm, pochodzi z przekształconego kielicha. Charakterystyczną cechą gatunkową, po której najłatwiej rozróżnić go od innych bardzo podobnych gatunków tojadu jest jego hełm. U tojadu mocnego ma on taką samą wysokość, jak szerokość. W środku kwiatu od 3 do 5 słupków otoczonych licznymi pręcikami z ciemnymi pylnikami, na szerokich, czarno-białych nitkach. Owoc - mieszek zwierający liczne drobne nasiona. Mają one gładkie ściany i oskrzydlone krawędzie. Dojrzewają od września i stopniowo rozsiewają się, również przez zimę. Korzeń bulwiasty, o barwie czarnobrunatnej. 
Jedna z najsilniej trujących roślin krajowych. Trująca jest cała roślina, a najbardziej korzenie i nasiona, za śmiertelną dawkę uważa się już 2-5 mg tej substancji (przy doustnym spożyciu). Bydło i owce instynktownie nie jedzą jej. Akonityna początkowo działa pobudzająco, a potem paraliżująco na nerwy czuciowe i ruchowe o może spowodować śmierć wskutek paraliżu mięśni oddechowych i zatrzymania pracy serca. Może wnikać również przez skórę.
Tojad w starożytności wykorzystywany był jako zabójcza trucizna, w Europie w okresie renesansu był najczęściej stosowaną trucizną. W średniowieczu używano go do zatruwania strzał i mieczy. Ludowa nazwa tojadu nawiązująca do jego trujących właściwości to "mordownik", zaś Pliniusz Starszy, również nawiązując do jego trujących własności nazywa go "arszenikiem roślinnym". Według mitologii greckiej tojad powstał ze śliny strażnika Hadesu – psa Cerbera o trzech głowach, kiedy Herkules wyciągał go z piekielnych miejsc. Medea, kapłanka bogini Hekate, usiłowała otruć swojego pasierba Tezeusza używając tojadu mocnego, aby jej rodzony syn mógł odziedziczyć tron jej męża. Tojadem otruto podobno Arystotelesa, zaś według Dioskurydesa jad tojadu jest tak silny, że zabija skorpiony. Uważano, że tojad mocny znajdował się wśród składników, z których wiedźmy przygotowywały maści, dzięki którym mogły latać. Inna nazwa ludowa tojadu to Pantofelki Matki Boskiej. Według porzekadła roślina ta użyczyła swoich intensywnie szafirowych płatków na pantofle dla Maryi, gdy zdarła trzewiki uciekając z Dzieciątkiem Jezus i ze św. Józefem do Egiptu. 
Tojad mocny był pierwotnie używany w leczeniu bólu, artretyzmu, zapalenia, chorób skórnych oraz nerwobóli. Jest też szeroko i bezpiecznie używany jako środek homeopatyczny w leczeniu stresu zarówno psychicznego jak i fizycznego.Lekarze homeopaci przepisują Aconite tym pacjentom, których objawy przypominają skutki zatrucia.

Źródło:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Tojad

http://pl.wikipedia.org/wiki/Tojad_mocny

http://zielnik.herbs2000.com/ziola/tojad_mocny.htm