Strony

środa, 11 września 2013

Projekt - wzór - splot - ścieg - głos w dyskusji


Wywołana "do tablicy" przez Ciaparę, która zaproponowała dyskusję na temat  nazewnictwa, rozumienia i rozróżniania w polskim języku pojęć: projekt, wzór, splot  - wtrącam swoje 'trzy grosze".  
Sądzę, że problem tkwi w polskim nazewnictwie i obecnym języku używanym przez polskie dziewiarki. Większość  (ja też) mając na myśli splot/ścieg jakim jest wykonana dzianina, używa określenia "wzór". Stąd w języku polskich dziewiarek pojęcia: "splot" - "wzór"  stały się synonimiczne. Należałoby jednak być precyzyjnym,  powrócić do nomenklatury "starych" dziewiarek  i używać określenia "splot", albo "ścieg".

Jakie wyróżniamy sploty?  Taki podział znalazłam gdzieś tam:

1. Proste: do tych najprostszych zaliczamy sploty: francuski (tylko oczka prawe z lewej i prawej strony dzianiny); dżersejowy (pończoszniczy): oczka prawe na stronie prawej, lewe na lewej; ściągacze: pojedynczy, podwójny; ryż pojedynczy, podwójny.

2.Reliefowe oparte na kombinacji oczek prawych i lewych. Ich różnorodność jest ogromna, gdyż każda dziewiarka może wymyślić sobie dowolne kombinacje.

3.Ażurowe powstają w wyniku narzucania oczek i ich redukcji (przerabianie 2, 3 razem) w różnych kombinacjach. Są to pasy, zygzaki, kratki, liście i inne wymyślne kompozycje.

4.Warkoczowe - ich tworzenie polega na przekładaniu oczek na drut zapasowy i ich krzyżowaniu. Ładnie wyglądają wykonane i z grubej, i cieńszej włóczki.

5.Patentowe - najbardziej znane tzw. ścieg angielski i półangielski; powstają w wyniku, albo narzucenia dodatkowej nitki przed oczko i przerobienie razem w następnym rzędzie, albo poprzez wkłucie nitki w rząd znajdujący sie niżej, aniżeli aktualnie przerabiany. Ścieg włóczkożerny.

6.Tkane - to przekładanie nieprzerobionych oczek; dzianina przypomina tkaninę.

7.Żakardowe - wrabianie różnego typu wzorów innymi kolorami włóczki.

8.Siatkowe - sploty dość dziurawe, przydatne do wykonywania letnich dzianin, chust, szali.

9.Mereżkowe - przypominają mereżkę, najczęściej jest to kombinacja opuszczonych, sprutych w pionie oczek.

10.Krzyżowane - podstawą jest krzyżowanie oczek - otrzymuje się pionowe "warkoczyki", które z kombinacją ściegów warkoczowych umożliwią wykonanie swetra np.w stylu irlandzkim.

11.Przeciągane - przeciąga się, wyciąga nitkę oczka, by otrzymać coś np. w rodzaju rozetki.

12.Przewlekane - zwykle jest to narzut zawieszony na grupie przerobionych wcześniej oczek. Możliwe są różne kombinacje.

13.O wydłużonych oczkach m.in. brunszwik zwany peruwiańskim; powstający w wyniku narzucenia nitki kilkakrotnie na drut i jednokrotnym jej przerobieniu, co daję możliwość wyciągnięcia długiego oczka.

Dlatego  wymyślony przez kogoś projekt dzianinowy z opisem wykonania (rozliczenie oczek,  gatunek i grubość włóczki, rozmiar drutów) i podanie schematu splotu/ściegu (lub jego opisu) to na pewno wzór.  Uznałabym, że określenie "wzór" i "projekt" są w tym przypadku synonimami. Trzeba tylko pilnować się i upowszechniać pojęcie: "splot", "ścieg" - jako to, które określa wybór dziewiarki, która decyduje się np. na  ażur, warkocze, czy żakard. Oczywiście należy pamiętać, że zdecydowaną większość splotów/ściegów wymyślono dawno przed nami. Dlatego prawie nigdy nie da się ustalić, kto był autorem i wymyślił określony splot/ścieg. Sweter np. wykonany "wzorem irlandzkim" - to nic innego, jak wykorzystanie układu różnych splotów warkoczowych, krzyżowanych i prostych. Dziewiarka, która wymyśli fason, dobór i układ splotów, opisze sposób wykonania, rozliczy oczka, poda rodzaj włóczki i numer  drutów niewątpliwie staje się autorką wzoru (projektu) tego swetra. Wytwór ten jest a) projektem autorskim; b) spełnia warunki  stawiane "wzorowi przemysłowemu" podlegającemu rejestracji.
Stąd, mam wrażenie,  zalinkowana przez Ciaparę definicja pojęcia "wzór przemysłowy": wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. (http://www.uprp.pl/kiedy-wzor-przemyslowy-moze-uzyskac-ochrone/Lead05,156,1789,4,index,pl,text/) odpowiada temu co powyżej wywiodłam.

 

7 komentarzy:

  1. Ok. Bardzo Ci dziękuje za ciąg dalszy dyskusji, za szerokie zdefiniowanie, tego co mnie nurtowało.
    Zadaję Ci ostatnie pytanie pod swoim blogiem. Czy i do tego mogłabyś się ustosunkować? Z góry bardzo Ci dziękuję za pomoc.

    OdpowiedzUsuń
  2. Mimo, że sama siebie nie zaliczam do "starych" dziewiarek, określenia "splot", "wzór", "projekt" rozumiem dokładnie tak, jak to opisałaś - to po prostu logiczne.

    Pozdrawiam serdecznie,
    Motylek

    OdpowiedzUsuń
  3. Przejrzałam kilka książeczek nt. "dziewiarskie". Mam książeczkę kupioną w latach 70-tych ub. wieku, gdzie pojęcia "wzór", splot"i "ścieg" są używane naprzemiennie.I chyba nikt z tego powodu nie robił wtedy problemu. Jest np. "wzór różyczek", który w innej książeczce jest określany jako "splot kolczuga". Określenie projekt zupełnie tam nie występuje a jest ono równoważne ze słowem "fason". Odnoszę wrażenie, że "problemy" z nazewnictwem powstały w chwili, gdy stała się bardziej dostępna zagraniczna prasa dotycząca dziewiarstwa.A tak nawiasem - wszelkie prace ręczne jak dzierganie na drutach, szydełkowanie, wyroby z koralików są technikami o wielowiekowej tradycji i mam podejrzenie, że w tej dziedzinie już niewiele nowego się wymyśli, bo jest to powielanie w różnych układach oczek lewych i prawych. A ochronienie nowego wzoru/fasonu jakiegoś wyrobu jest tylko wtedy, gdy jego autor zastrzeże w odpowiednim urzędzie dany wzór, co jest połączone z dość wysoką opłatą.
    Miłego, ;)

    OdpowiedzUsuń
  4. Skoro coś opisujemy, powinniśmy pisać w poprawnej polszczyźnie. Jednak j. polski, jak piszesz, jest skomplikowany, a my w pośpiechu, bez zastanowienia piszemy "głupoty".

    Ale dziękuję za wyszczególnienie splotów.

    OdpowiedzUsuń
  5. Nie mam naleciałości anglojęzycznych, zawsze posługiwałam się tylko określeniami polskimi i na nich uczyłam. Dla mnie synonimami są raczej wzór i splot. Natomiast projekt (model) dotyczy całości rzeczy - zarówno fasonu, jak i użytych w nim wzorów. Do projektu robi się opis wykonania.

    OdpowiedzUsuń
  6. Sploty charakteryzują dzianiny i tkaniny (sploty tkackie opisują układ nici w tkaninie)a ściegi są przypisane do szycia ręcznego i maszynowego.
    Pozdrawiam Ewa

    OdpowiedzUsuń